Bugün uzunca bir yazı olacak. Yazıyı parçalara bölmek istemedim ama daha iyi takip edebilme adına içindekiler listesi ekledi. İsterseniz hepsini, istemezseniz de işinize geleni okuyabilirsiniz.
Daha önce örnekler vermiştik manipulasyonla ilgili. Şimdi de teknikleri üzerine konuşacağız. Bu teknikler, dahha çok farkındalığınızı artırmak için. Daha sonra ise kendi bakış açımızı nasıl koruruz, aile içinde nasıl manipulasyonlar yapılıyor, dominant annenin rolü, saldırgan sözlere karşı nasıl direnilmeli ve son olarak da nasıl bağımsız birey olunur ile ilgili yazılar olacak.
Bu yazıda sadece manipulasyon teknikleri üzerine yazağım ve başlıklar aşağıdaki gibi:
- Sahte soru
- Duyguları açığa vuran duyarsızlık
- Ani konu değiştirme
- Karşısındakini alıntılama
- Sahte aşağılık hissi
- Sahte sevgi
- Öfke ve baskı
- Sahte acelecilik
- Şüpheleri anlatmak ve açıklığa kavuşturmak
- Sahte yorgunluk
- Otorite
- Sahte sevgi
- Cazibeye direnç
- Detaydan hataya
- Gülünecek ironiler
- Kafa karışıklığı
- Faydalı durumların sahte algısı
- Suni önyargılar
- Sahte aptallık dayatma
- Sahte ilgisizlik
- Gözlem ve ortak ilgi
- Sahte Soru
Bu teknik, söylenilen üzerinde fikir üretmek ve bu fikri değiştirmek için uygulanır. Manipulator, söylediğiniz şeyin yalnızca ilk kısmını tekrarlayarak size soru yöneltir. Soruda ikinci kısım değiştirilir
Bu teknik, söylenen hakkinda genel fikir üretmek ve bu fikri degistirmek icin uygulanir. Manipulatör, söylediginiz seyi tekrarlayip tekrar sorar. Fakat sadece söylediklerinizin ilk kismi tekrarlanir, geriye kalan kisim ise degistirilir. (Kendi fikriyle degistirir)
Örnek:
A kişisi: ‘Haftasonu sanat galerisine gidelim mi?’
B kişisi: ‘Sanat galerisi mi? Hava çok güzel olacakmış haftasonu. Çok güzel bir mekan buldum, …..’
Örnekte, çok açık olmasa da, B kişisi diğerinin dediğini tekrarlayıp, komnuyu başka yere çekiyor. Yanlış anlamış gibi yapıyor ya da duymazdan geliyor. Konuşmanın devamı güzel havayla ilgili devam ettiğinde ise, A kişinin ana konunun ne olduğunu unutması muhtemel. Bu nedenle söylediğiniz şeyleri iyi dinlemeli ve aklınızda tutmalısınız. Böylece cümleler değiştirilip tekrarlandığında, anlamın dışına çıktığını, başlangıç noktasından sapıldığını hatırlatma imkanınız olur.
2. Duyguları açığa vuran duyarsızlık ve dikkat vermeme
Kişi kendinin doğru olduğunu ispatlamaya çalıştığında, birini ikna etmek istediğinde bu metoda başvurur. Konuşmacının sylediklerine karşı ilgisiz davranır. Çünkü manipulatör, konuşmacının tüm arzu ve enerjisiyle düşüncelerinin ispatlamasını bekler. Böylece kişi hakkında daha fazla bilgi edinir.
Konuşmacı olarak yapılabilecek en iyi şey, provovakasyona direnmek olacaktır. Sakinliği koruyarak konuşmaya devam etmek, işleri tersine çevirebilir.
Bu yönteme siyasette çok rastlıyoruz. Bir aktivist ile siyasetçinin tartışmasını dinleyin mesela. Ya da televizyondaki programları. Ya da sadece twitter’a bakın. Manipulatör karşı tarafı sinirlendirmeye uğraşırken, kendi düşüncesini anlatmaya çalışan taraf sesini daha çok yükseltir, daha çok konuşur ve en sonunda gerçek düşüncelerini ortaya döker. (Bkz. Gaf) Bu da toplum önündeki imajı yerle bir edebilir. Gerçi bizde gaf yapanlar aynı zamanda iyi manipulatör oldukları için, gaftan bile mağduriyet yaratarak işi lehine çevirmesini iyi biliyor.
3. Ani Konu Değiştirme
Bİr muhabbete başladıktan sonra manipulatör hemen konuyu değiştirir. Böylece muhattap kişi ilk konu hakkında fikir beyan edemez. Çünkü iş işten geçmiştir. Güzel ve sık kullanılan bir safsatadır.
Bunun amacı muhattapın birkaç bilgiyi aklında tutmasını sağlamaktır. Doğru ya da yanlış önemli değildir. Bu bilgiler sayesinde biraz ilham verilir, daha sonra ileride bu bilgiler kullanılabilir. Tüm bunlardan kaçınmanın en iyi yolu aynı zamanda iletişimin temel kuralı, iyi bir dinleyici olmak ve konuşulanları anında analiz edebilmektir.
4. Karşıdakini Alıntılama
Aslında bu ilk metoda benzer. Uzunca bir konuşmanın içerisinde, manipulatör karşısındakinin söylediklerini alıntılar ve onaylatır. Çoğunlukla cümle halinde. Alıntılarken de, kendi istediği şekilde değiştirir. ‘senin dediğin gibi, ………..’ . Konuşmacı da, cümlenin başını dinler gerisini doğru kabul eder.
Buna karşı ne yapılabilir? Yine dinlemek önemli ama benzer şekilde alıntılama da, etkili olabilir.
5. Sahte aşağılık duygusu
Özellikle ciddi ve rekabet dolu bir ortamda; manipulatör kendini zayıf gösterebilir. Kendi eksikliklerini ortaya çıkarır. Böylece rakibi onu ciddiye almaz ve rakip olarak görmez. Temkinli hal yok olur. Manipulatör ise sempati kazanıt ve güçsüzlüğü silaha dönüşür.
Özellikle adı bilinmeyen takımlara avrupada yenilen futbol takımlarımızın maç önceki demeçlerine bakın. Rakipler genelde, bizim takımların büyüklüğünden, saygıyı hakkettiğinden, ne adar başarılı olduklarından bahseder. Bizimkiler ise, rakibin övgüleriyle kendini olduğundan daha üstün görür, rakibi çantada keklik olarak düşünür ve sonuç hüsran.
Buna karşı yapılacak şey belli, karşınızdakini her zaman ciddiye alın ve dinleyin.
6. Sahte Sevgi
Yine en popüler metotlardan birisi. İstediğiniz şeyi almak için, direk sormak yerine saygınızdan ve sevginizden bahseder, sadakatinizi ön plana çıkarırsınız. Kısacası, karşınızdakinin duygularıyla oynar ve zayıf anında istediğinizi alırsınız.
Buna karşı yapılacak tek şey duygular değil, akılla hareket etmek olacaktır.
7. Öfke ve Baskı
Bu da populer metotlardan. Amaç muhattapları sakinleştirme ve uzlaşma yoluna sokmak.
Öfke metoduna direnmek için, en iyi şey işinin sakinleşene kadar öfke kusmasına izin vermek ve bu öfkeyi dikkate almamak. Bu durumda manipulatörün kafası karışır ve kendini dikkate alınmıyormuş hisseder.
Ya da fiziksel temasta bulunun. Omuza dokunmak, el sıkmak gibi… Onu cevaplarken de, kendi agresif yanınızı gösterin. Görsel kargaşa, kinetik ve işitsel uyarım ile manipulatör bu üstünlük oyununu kaybeder. Böylece hem onu sakinleştirebilir hem de kendi yaklaşımınıza ikna edebilirsiniz.
8. Sahte Acelelilik Durumu ve Hızlanma
Geçenlerde iş yerindeki agresifliğim ve hızlı hareketlerim sayesinde birçok işin çözüldüğünü gördüm. Özellikle gelişmiş ülke insanları, kargaşayı, kavgayı ve stresi sevmiyorlar. Onlara zaman stresi koyduğunuzda, stresten ve gerginlikten anında kurtulmak için işleri hallediyorlar.
Benzer şekilde neden karadenizliler siyasete bu kadar hakim sorusunun cevabı da bu bence. Utanmazlıklarının yanında, hızlı hareketler, sürekli aceleci olmaları, gereksiz ve yersiz öfke patlamaları onları hedefe hızlı ulaşan liderlere dönüştürüyor. Ya da manipulatörlere.
Bu metotta manipulatör, hızlı konuşarak, düşüncelerini hızlıca ortaya dökerek kısıtlı zamanın ardına saklanır. Muhattap ise sessizce kabullenmeyi seçer çünkü düşünüp cevap vermek, doğru yakaşmak için zaman ihtiyacı vardır ama manipulatör bu şansı tanımaz.
Bu durumda manipulatörin konuşkanlığı ve hızı soru sorarak kesilebilir ya da yalandan yere bir iş uydurulabilir ‘Bir telefon görüşmesi yapmam gerekiyor gibi’.
9. Şüpheleri Anlatmak ve Açıklığa Kavuşturmak
Karşıdakinin savunma mekanizmasını kırmak için kullanılan bu metotta, manipulatör, bilerek konuşma boyunca şüphe ve çelişki ortaya koyar ve bunun açıklığa kavuşmasını bekler.
Böylece karşıdakinin savunma mekanizması zayıflar ve manipule olmaya açık hale gelir. Karşı direniş için, kendinize güvenmeniz önemli. Manipulatör, üzülecek mi, alınacak mı, zaman kısıtlımı diye düşünmeden, kendi düşüncelerinizi olduğu gibi aktarmanız gerekli.
10. Sahte yorgunluk
Manipulatör, artık konuşacak gücü olmadığını, tartışmak istemediğini ortaya koyar ve artık daha fazla duymak istemiyormuş gibi davranır. Bu durumda her şeye evet diyerek sonuca varmaya çalışırsak, manipulatörün oyununa gelmiş oluruz. Aslında önceki maddelere benzer bir durum.
11. Otorite
Bu metodun derinliği, insan psikolojisine, ruh haline doğrudan dokunmasında yatıyor. Otoritesini kullanan insanlara otomatik olarak güven besliyoruz. Toplumsal manipulasyon aracı olarak da fazlasıyla kullanılan bir metot.
Buna karşı yapılabilecek şey; kendinize, bireyselleğinize, yeteneklerinize ve bilginize inanmak.
12. Sahte Sevgi
Bunu daha önce de yazdım. Bu da benzer ama aynısı değil. BUrada manipulatör arkadaşınız gibi davranır. Bağ kurar ama aslında alttan alttan kendi isteklerini fısıldarlar. Esnaflarda çok görürsünüz. İyi hissettiğiniz kötü niyetli bir esnaf size ihtiyacınız olmayan şeyleri de aldırır, oranın müdavimi de yapar. Sonra bakarsınız ki, aslında oraya gitmek sizin için ne ekonomik ne de mantıklı. O nedenle her şeyin bir bedelinin olduğunu unutmayın.
13. Cazibeye Direnç
Yasak ve ulaşılmaz olan, her zaman cezbedicidir. İlk yaratılış hikayesinde de, yasak elmadan bahsedilir. Tüm insanlık, nefsine hakim olmayan bir çiftin eylemlerinin sonucu olarak varolmuş gibi anlatılır.
Günlük yaşamda da bu böyledir. Yasak cezbeder, merak uyandırır. İnsan psikolojisi, bir yandan en az enerjiyi harcamak istese de, öte yandan efor harcayarak elde ettiği şeyi daha değerli ve önemli görür.
Bu yöntemde, manipulatör de, bu duyguya oynar. Örnek olarak, çalışanlara verilen performans primleri, öğrencilere verilen ödüller, devlet destekli işler, ya da her türlü ödül mekanizması. Ulaşılmaz olan motive eder.
Örneğin, kadın ya da erkek kendini ağırdan satarsa, daha çok kıymete biner. Evli ama herkesle flirt eden birisi çok daha cazibeli gözükür.
Bu metoda karşı yapılacak şey; isteklerinizi, kararlarınızı iyi düşünmek. Avantaj ve dezavantajları değerlendirmek, öncelikleri ortaya koymak ve kararlı olmak . Ve tabii ki fırsat maliyetinin farkında olmak.
14. Detaydan Hataya
Dikkat özel bir detaya çekilir ve büyük resmi görmeniz engellenir. Buradan sonuç çıkarmanız istenir.
Bu genel kapsamlı bir manipulasyon ve yine günlük hayatta fazlasıyla rastlıyoruz. Yeterli bilgisi olmayan insanlar, hemen bu tuzağa atlayıp, eksik bilgiyle sonuç çıkarmaya uğraşır.
Örnek: Ekonomimiz %5 büyüdü. Bilgisi olmayan ama düşünen birisi hemen google’a sorar. Farklı kaynaklara bakar ve evet büyümüş der. Halbuki bu bilgi tek başına yeterli değildir. Ne zaman büyüdü, ne zamana göre büyüdü, büyümeden kasıt nedir, biz büyürken başka ekonomiler de büyümüş müdür yoksa sadece bize özgü bir şey midir gibi sorulabilecek pek çok şey var. Teknik olarak doğru olan büyüme söylemi, özünde hiçbir anlam ifade etmese bile kitleleri kandırmaya yeterli olabilir.
Yine sosyal medyadaki gündemlere bakınca bunu çok görüyoruz. Hep ufak bir gündem ortaya atılıyor ve asıl sorunların üstü örtülüyor. Buna fanatizm de eklenince, en anlamsız detaylar haftalarca tartışma konusu olabiliyor. Örnek, tecavüz ve kadına şiddet olayları sonrası idam gündemi.
Sonunda insanlar bir düşünceyi savunuyor, ama ne gündemin ne de düşüncelerinin kendilerine ait olmadığını bilmiyorlar. Düşünsel programlamaya da güzel bir örnek.
Buna karşı yapılacak şey açık. Kendinizi geliştirmek, çok yönlü olmak, ufkunuzu açmak, dil öğrenmek, bilginizi artırmak ve her konuyu derinlemesine katılıdığınız, katılmadığınız yönleriyle değerlendirmek.
Yine beni üzen bir örnek ekşi sözlük. Aydın bir platformdan, apayrı bir noktaya evrildi. Girilen entrilerin çoğun fikirsel olarak %50ye bölünüyor.
15. Gülünecek Ironiler
Manipulatör, ironik ve alaycı bir ses tonu seçer. Karşıdakilerine, ciddiye almama ve şüphe duygusu gösterilir ve duygusal olarak provoke edilir. Kişi, değişen bilinç ve ruh hallerine düşer. Duygularını ve öfkesini kontrol edemez ve kendiyle çelişmeye başlar.
Buna direnmenin en iyi yolu kayıtsız kalmak, aynı ton, özgüven ve ruh haliyle devam etmek.
16.Kafa Karışıklığı
Manipulatör, muhabbeti doğru yönde ilerletmek yerine bilinçi olarak keser. Kafa karışıklığına neden olur.
Özellikle düşüncelerinizi haritalandırmadıysanız, mantıksal bir zinciriniz yoksa bu manipulasyonun kurbanı olmanız çok olası.
Düşünceleriniz sağlam bir temele oturuyorsa, araya girilse bile kaldığınız yerden devam edebilir ve ana fikriden kopmazsınız.
17. Faydalı durumların sahte algısı
Manipulatör, kişiye fayda sağlayabileceğini düşündüğü yollar açar. Kişi ise bu yollarla düşüncelerini daha iyi savunacağını düşünür ve manipulatörlerden de tavsiyeler alır. Yani çoktan manipule olmuştur ya da kendi çelişkilerinde boğularak, üstünlüğü kaybetmiştir. (bkz. Sokrat)
Burada unutulmaması gereken şey, kimseye kendinizi ispatlamak zorunda olmadığınız. Farklı bakabilirsiniz. Kimseyle anlaşmak zorunda değilsiniz. Kendi önceliklerinizi unutmamalısınız.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Felsefi_ustura
18. Suni Önyargı
Manipule edilen kişi öyle bir noktaya gelir ki, diğer kişiye karşı önyargılı olduğunu ve bu önyargıları kırması gerektiğini düşünür. Buna yurtdışında çok rastlıyorum. Bir suç işleyen ya da normal ilişkisinde suçlu olan taraf, hemen kültürel farklılıkların ardına saklanır ve diğer kişiyi ırkçı gibi hissettirir. Bu konuda özellikle dikkat kişi ise, ön yargılarının ırkçı olarak nitelendirilmesinden rahatsız olduğu için, birçok şeyi içine atar ya da o şekilde kabul eder. Manipulatöre iyi niyetinden bahseder, yumuşar ve ılımlı kelimeler seçer. Bu duruma düştüyseniz, manipulatörü övmede, rahatlatmaya çalışmadan önyargılarınızı yok sayın.
19. Özel terminoloji ile kafa karıştırma
Beyaz yakalıların kendilerini önemli hissetmek için, doktorların da benzer şekilde farklılıklarını ortaya koymak için bilerek ya da bilmeyerek uyguladığı yöntem. İkisinde de varılan sonuç, ben her şeyi biliyorum ve benim dediğim doğru.
Teknik terimler kullanıldığında, karşıdaki kendini yetersiz ve eğitimsiz hisseder. Bu durumda yapılacak şey, çekinmeden terimlerin anlamını sormak.
20. Sahte aptallık dayatma
Burada da, manipulatör karşısındakini daha yetersiz hissettirmek için ortaya ipuçları atarak kafa karıştırır. Tam o anda, manipulasyon başlar, kişinin duyguları etkilenir.
Özellikle muhattabınız, karizmatik, ikna kabileyiti ile bilinen biriyse; onu dikkate almamaya çalışın.
Dİğer bir empoze etme yöntemi de, aynı cümleleri tekrarlamak. Yine politikacıların sık uyguladığı bir metot. (örnek Trump)
Manipulatör bilgi verirken ya da bir şey anlatırken belli cümleleri tekrarlar. Zaman zaman bu cümleleri değiştirse de, aynı anlamı verir. Örnek Avrupa bizi kıskanıyor, bu kardeşiniz…… , bunlar terörist) Son seçimler bunun güzel bir örneği. Ülkenin %60’ı belki 70’i, seçimin teröristlerle vatanseverler arasında olduğuna inandı.
Bu tip manipulasyonda karşınızdakini pür dikkatle dinlemeniz gerekmez. Dikkat vermediğinizde manipule olmaktan kurtulursunuz. Çünkü bu tip manipulatörler bilgiyi temel almazlar. O yüzden, söylenilen sözlerin, cümlelerin anlamından çok alt metni ve içeriğini düşünmek gerekir.
Not: Siyasetçileri genel olarak dikkate almamak, birçok konuda size yardımcı olur.
21. Sahte ilgisizlik
Manipulatör ilgisiz davranır. İstedikleri sonuca ulaşınca bir şeyi yanlış yaptıklarını farkederler ve ‘tamam şimdi ne yapabilirim? Böyle olacağının düşünmemiştim, onu duymamışım, yanlış anlamışım’ gibi sözler sarfederler.
Sizde karşısında, anlatmak istediğinizi, söylediklerinizin önemini anlatmaya uğraşırsınız. Suni sorunu çözmeye çalışırken, içinizden ‘bunun niye tartışıyoruz, çok aptalca ‘ dersiniz ama aynı zamanda uzlaşma yoluna gidersiniz ve isteklere cevabınız farkında olmadan ‘evet’ e döner. Bu metot, aslında hedef kişi hali hazırda manipulatörü sürekli onaylıyorsa gerçekleşir ve manipulatörün daha çok isteğinin, daha büyük isteklerinin onaylanmasını sağlar.
Bu durumda yapılması gereken, ortak konular fazla ve sürekli aynı frekansta konuşuluyorsa, ara ara konuyu değiştirmek.
Flirt ve randevu ortamında, bu iyi bir şey gibi gözükebilir ama aslında yine bir çeşit manipulasyon. (bkz. cicim ayları bitti, her şey değişti)
22. Gözlem ve ortak ilgi
Bir önceki örneğin diğer yüzü bu da. Manipulatör, bu sefer ortak ilgi oluşturmaya çalışır. Zaten bu iyi ilişkilerin en temel kurallıdır. Ortak konular insanları birbirine yaklaştırır.
Dolayısıyla manipulatör, ortak konulara ve benzerliklere ilgi çeker ve güven yaratır. Hedef ise güçsüzleşir. Manipulatör ise, kendi istek ve arzularını, düşüncelerini ince ince işlemeye koyulur.
Buna karşı direnmenin yolu, peşin peşin farklı olduğunuzu söyleyip, benzerliklerin hiçbir anlam ifade etmediğini ortaya koymak.
Manipulatör için bir başka yol da, ortaya seçenekler koymaktır. Size sorular sorar. Belki istenilen tercihi yaptırmaz ama sorularıyla sizi sinirlendirir.
örnek olarak garson size ‘Ne tür şarap istersiniz, kırmızı mı beyaz mı?’
Siz ise o durumda, başka seçeneklere yönelmezsiniz. Yok ben bira içecektim, su içeceğim, menüde ne var demezsiniz, onun seçeneklerini yani kırmızı şarap mı beyaz şarap mı diye düşünürsünüz. Rosa bile aklınıza gelmez.
Bu gibi durumlardan kaçınmak için yapmanız gereken şey açık olmak. İstekleriniza, tercihleriniza, planlarınıza her koşul altında sağdık kalırsanız, bu tip bir manipulasyonun hedefi de olmazsınız.
Böylece manipulasyon metotlarının, bir kısmını görmüş olduk. Elbette örnekler uzatılabilir, hayatın her alanından tonlarca örnek bulunabilir. İkili ilişkilerde, iş yerlerinde, siyasette, televizyonda, günlük iletişimlerde hayatın her alanında bu tip manipulasonları uyguluyor ya da maruz kalıyoruz. Safsatalar hayatımızın her yerinde.
Öte yandan da, acaba manipule mi oluyorum diye bir paranoyaya da gerek yok. Romantik bir ilişkinin başında, manipule olmak, manipule etmeye çalışmak gayet doğal. Bu metotları bilmemizdeki amaç ise, olası iyi bir ilişkiyi yok etmek değil, tam tersine karşımızdakinin özünü daha iyi anlayarak, ilişkilerimizi, düşüncelerimizi, fikirlerimizi, ideolojilerimizi kısacası zihnimizde yer edinen her şeyi sağlam temellere oturtmaya çalışmak.
Kendimizi tanıdıktan sonra, şimdi de dışarıyı tanıyoruz. En son olarak da, bağımsız, özgüvenli, tutarlı bireyler nasıl olabilir üzerinde düşünerek; bu defteri kapatacağız.
bahadirhancicek 
Leave a comment