Almanya’nin 2012 Tarihli Risk Raporu-2.Bölüm

Önlemler ve olasi sonuclar

Kaldigimiz yerden devam ediyoruz. Ilk bölümde Almanya Hükümetinin 2012 tarihli risk raporunda, Korona salgini durumunda virüs nasil ortaya cikiyor, nasil yayiliyor, kac kisinin enfekte olmasi bekleniyor ve bu is ne kadar sürecek gibi tahminlerinden bahsetmistik. Sanirim isin ciddiyeti ve nereye varabilecegi yeterinca anlasildi. Rapor worst case senaryoya yani en kötü duruma göre hazirlandigi icin belirtilen rakamlar su an karsilastigimizin cok üstünde ama yapilan bircok tahminin de, tutarli oldugu ortada.

Mevcut durumda, Almanya’da enfeksiyon rakami yüksek olsa da, ölüm oraninin oldukca düsük oldugunu görüyoruz. Fakat önlemler de giderek sikilasiyor. Bunu da, virüsün yayilma hizinin biraz kontrolleri disinda olmasina bagliyorum. Benzer sayida enfeksiyona sahip olan diger ülkelere göre ise, mücadele de basarili gözüküyorlar.

Rapora dönersek, bu bölümde bu ic karartici tablo karsisinda neler yapilmali, nasil önlemler alinmali, nasil uygulanmali gibi tahmin ve planlarin disinda; günlük hayat nasil etkilenecek, pandemi nasil bir sonuc doguracak gibi tahminler mevcut.

Virüs nüfusun büyük bir kismini enfekte etti, bu durumda neler yapilmali?

Cevap olarak:

Kus gribinde oldugu gibi bir eylem plani olmasi gerektigi.

1) Önlemlerin özeti

2) Faz odakli önlem ve uygulamalar

3) Bilimsel baglanti

Buna göre de, bir pandemi plani olusturulmus ve bircok sirketten ve enstitü de, kendi planlarini gelistirmis. Buna göre kapali kalma sürelerini, is gücü analizlerini yapmislar.

Halk neler yapabilir basliginda ise:

Halkin bilinclendirilmesi gerektigi ve genel önlemelrin uygulanmasi gerektigi vurgulanmis.

Bunlar:

Hijyen kurallari

Kalabaligin dagitilmasi

Koruma ekipmanlarinin kullanimi

Fakat bu önlemlerin uygulanabilriligi de;

Kisisel riske

Sosyal duruma yani is, aile ve diger aktivitelere

Sosyo ekonomik duruma

Ve egitim seviyesine bagli.

Ilk vakadan sonra her türlü basin, sosyal medya ve iletisim araci kullanilmali. Insanlar dogru bilgilendirilmeli ve özellilke insanlarin korkulari ve sorulari giderilmeli. Fakat bu kriz iletisimi her durumda iyi de olmayabilir. Otoritenin celiskili aciklamalari güven kaybina ve gerekli tedbirlerin ciddiye alinmamasina, uygulanmamasina neden olabilir. Bu yüzden nüfus, önlemlerin gerekliligine ve islevselligine inanmali seklinde rapor edilmis.

Bence bu konuda cogu ülke sinifta kaldi. Türkiye acisindan bakarsak da, zaten az olan güvenden dolayi aciklanan rakamlara inanilmiyor. Fakat daha da sacmasi, vakalarin hangi sehirden oldugunun bilinmemesi, yaslarin bilinmemesi ve rakamlari sürekli güncelleyen bir kurumun, sitenin olmamasi. Komik bir sekilde bakan ne derse o.

Iletisime ek olarak, devlet önlemleri su sekilde önerilmis:

Kanrantina, ayirma ve izolasyon.

Yani öncelikli olarak hastalari, hastalarla etkilesimde olan süpheli bireylerin ayrilmasi ve izole edilmesi.

Dogal olarak karantina normal sartlarda saglikli ve enfekte olmayan bireylerin kapatilmasi anlamina gelmiyor.

Bu yüzden enfekte olanlarin etkilesimini kesmek önemli aksi halde daha siki önlemler gerekebilir. Bu da kisisel hak ve özgürlüklerin kisitlanmasi, riskli guruplarin zorla asilanmasi ve saglik personelinin direk olarak müdahale etmesi olabilir. Bu durum sadece konu kontrol edilebilir olmaktan ciktiginda uygulanabilir.

Görünen o ki, konu konrol edilebilirlikten cikti. En basta Merkel, minimum kisitlama ile bu isin üstesinden gelecegiz. %60–70 hasta olacak demisti. Daha sonra ise yasaklar basladi, önlemler artti. Halen daha insanlar sokaklarda, parklarda. Bu sebeple de, sokaga cikma yasagi gündeme geldi ve farkli yerlerde basladi.

Zaten almanya anayasinin ilk üc maddesi temel hak ve özgürlüklerle alakali. Bu yüzden kisilerin özgürülügünü kisitlamak yapilacak ilk adim olmuyor. Bu sekilde bir karantina sadece savas durumunda gecerli olabilir diye bir iki haftadir tartisiyorlar ama görünen o ki, baska careleri kalmadi. Virüs hizlica yayildi. Takip edilemedi.

Devam edelim.

Hizmet ve bakim üzerinde etki:

Bircok is alani etkilenecek. Buna göre kurumsal egitimler, etkinlikler; acil olmayan bakim, onarim isleri iptal olacak. Bircok sector, hastalar, hastalik korkusu yasayanlar gibi sebeplerle personel kaybina ugrayacak.

Buna önlem olarak öncelik altyapi hizmetlerine ve tedarik zincirine verilmeli. Fakat ithalat ve ihracattaki düsüs bircok ülkeyi etkileyecek.

Ilk dalgada beklenenler

Enerji sektörü: Temel olarak fonksiyonuna devam edecek.

Iletisim: Ayni sekilde fonksiyonuna devam edecek.

Ulasim:

Hava

Hava trafigi kisitlanacak.

Yük ve yolcu tasimaciliginda bircok ucus iptal edilecek ya da maksimum kisitlama getirilecek

Personel kayiplari yasanacak

Hastalik, korku, uari ve önlemlerle baglantili olarak kisisel vazgecmeler artacak

Deniz Ulasimi

Acik denizlerde yük tasimaciligi muhafaza edilebilir ya da hafif etkilenir. Fakat disariyla etkilesim az olsa bile yine personel sikintisi bekleniyor. Özellikle limanlarda yükleme ve bosaltma islerinde aksaklik yasanabilir

Yurtici deniz/Su tasimaciligi

Muhafaza edilebilir. Diger sektörlere göre daha az personel sikintisi cekmesi bekleniyor.

Demiryolu

Personel eksikliginden en cok etkileneceklerden bir tanesi . Bircok aksama ve iptal söz konusu olacak, yolcu sayilari önemli ölcüde düsecek, bu is seyahaetlerini de etkileyecek

Toplu Tasima

Ariza ve insanlarin kacinmasi sebebiyle aksakliklar yasanabilir. Trafik te aksaklik ya da bazi yerlerde tersine kapasite üstü yogunluk olabilir.

Lojistik

Tedarik zincirindeki karmasik bagimliliklar nedeniyle sorunlar olusacaktir. Personel kayiplari bekleniyor. Buna bagli olarak üretim sürecleri, altyapi sektörleri de ciddi sekilde etkilenebilir.

Bu durumda öncelik verilecek sektörler ise enerji ve gida.

Saglik

Medikal bakim

Cok sayida konsültasyon ve tedavi gereksinimi nedeniyle doktorlar, hastaneler büyük sorunlarla karsi karsiya kalacak.

Tibbi bakim ülke capinda cökebilir. Insan ve malzeme kapasitesi normal bakimi korumakta zorlanabilir.

500.000 yatak kapasitesi, beklenen 4milyon hasta icin oldukca az. BU yüzden bircok hasta düzgün tedavi alamayacak. Cözüm olarak sürec icinde acil durum hastaneleri ve klinikleri kurulacak. Normalin üzerinde personel kaybi nedeniyle, ciddi personel ihtiyaci dogacak.

Ilac, medikal cihaz, personel ekipmani ve dezenfektab ihtiyaci artacak. Cünkü normalde bu ihtiyaclar hizli tedarik edilirken, pandemi sürecinde endüstri bu ihtiyaci karsilamakta zorlanacak.

Artan ölüm orani da, cenaze ve morg islemlerini zorlastiracak.

Asi ve Ilaclar

Asi mevcut degil. 3 yil icinde herkes icin kullanilabilir hale gelmesi bekleniyor.

Semptomlarin tedavisi icin ilac stoklari , baslangicta yeterli olacaktir fakat aninda yedek satin alimi yapilacak. Bu da uluslararasi üretim ve tedarik kapasitesininin sinirlarini zorlayacak

Laboratuvarlar ise mevcut calismasini muhafaza edecek.

SU SEKTÖRÜ

Temiz su tedarigi ve kanalizasyon hizmetleri ayni sekilde devam edecek. Etkilenmesi beklenmiyor.

Bizim acimizdan ise, asiri el yikama ve hijyen vurgusunun su tüketimini etkileyebilir ve zaten istanbulda 10 yil icinde beklenen su krizini daha yakin bir zamana atabilir.

GIDA SEKTÖRÜ

Gida arzi ve üretimi normal miktar ve cesitlilikte olmayacak

Tarimda, hastalikla alakali aksakliklar, kücük ve orta ölcekli üreticinin yasayacagi sikintilar, tarimsal üretimde ciddi sorunlar yaratacak

Ayni sekilde personel kaybi da, her yerde tolere edilemeyecek; üretim sanayi, normalde en cok üretim yapilan sezonda bile ciddi etkilenecek.

Ynie lojistikle alakali olarak da , arz sikintisi görülecke.

Gida Ticareti

Dogal olarak, tedarik eski cesitliliginde ve miktarda olmayacak. Bircok satici magazanin ve marketin kapanmasi da muhtemel. Genel anlamda bu beklenmese de.

Temel olarak yine insan etkilesiminin fazlaligi nedneiyle personel sayilari da düsecek. Bu darbogaz kismen telafi edilebilecek.

Hastane, bakimevi gibi yerler öncelikli olarak desteknlenirken; özel bakim ve ihtiyac kisitlanacak

Finans ve Sosyal Güvenlik

Borsa, bankalar, sigorta, finans hizmet saglayacilari ayni sekilde islerine devam edecekler.

Yönetim ve Devlet Daireleri

Devlette, personenl eksiklikleri ayarlanabilir düzeyde. Acil olmayan görevler iptal edilerek, eksilen personelin yeri doldurulabilir; kamu güvenligi ve düzeni yeterli düzeyde devam ettirilebilir.

Meclis ayni calismasina devam eder

Yargi kurumlari sikinti yasayabilir ama iyi bir planlama ile bunun da üstesinden gelinir.

Acil durum ve kurtarma servisleri

Afet yönetimi ve acil durum servisleri personel sikintisi cekebilir. Özellikle hastalik dalgasinin tavan yaptigi zamanlarda..

Almanya’da itfaiye servisi genelde gönüllülük esasiyla yürüyor. Bu yüzden de raporda kisisel cikarlar, korkular, hastalik ve cekinceler nedeniyle personel sayisinin düsecegi ve bu hizmetin büyük oranda skinti yasayacagi yaziyor.

MEDYA SEKTÖRÜ

Personel kitligina ragmen medya rapor vermeye, haber sunmaya devam edecek. Kültür, spor, eglence büyük ölcüde kisitlanacak. Resmi bildirimler, öneriler, yönergeler kesintisiz olarak iletilmeye devam edecek.

Yukaridaki sektörlere ek olarak toptan ve perakende satisin büyük ölcüde etkilenecegi, cöp yönetiminin de kismen sikinti yasayacagi öngörülmüs.

Hangi koruma varliklari dolayli ve direk olarak etkilenecek?

Ta en basta bundan bahsetmistik. Insan, cevre, manevi, toplumsal etkilerin olacagindan bahsediliyordu. Bu bölümde bu basliklar daha detayli anlatiliyor.

1) Insan

Insanlarin etkilenecegi 4 baslik var. Ilki ölüm. 4 sene boyunca toplam 7.5 milyon insanin ölümü bekleniyor.

Ikincisi: Hasta ve yaralilar

Siki önlemler en bastan uygulanirsa sadecce ilk dalgada 6 milyon hastabeklenirken, daha öncede bahsettigimiz faktörler göz önüne ainarak bu rakam cok daha fazla olabilir

Ücüncüsü, yarima ihtiyac duyanlar.

Izolasyon, ayrisma, karantina gerektiginde; etkilenen hasta ve yasli insanlar icin devlet müdahelesi gerekebilir. Örnegin bu insanalra gida, ilac tedarigi ve evde bakim saglanabilir.

Yine benzer sekilde saglik calisanlari da, ek mesai, zor calisma kosullari sebebiyle yardima ihtiyac duyabilir

Özetle;

-Karantinada bircok insan bakima ihtiyac duyacak ve bu temel ihtiyaclar giderilmeden karantinanin devam etmesi mümkün olmayacak

-yasli insanlar, mevcut durumda sikintili insnalar da, uzun süren karantinada huzursuz olabilir, ihtiyaclarini gidermek icin magaza, eczane, banka gibi yerlere gitmek icin disari cikabilirler

-Yakinlariyla ilgili kaygi duyan insanlar onlara bakmak, ziyaret etmek icin hareketlilige devam etme potensiyeline sahipler

-Yine tedavi, ilac dagitimi gibi sebeplerle yaslilar disari cikmak isteyebilir

Son olarak da kayip vakalari:

HAstalikla alakali yogunluk ve gündem nedeniyle kaybolan insanlar önemsenmeyebilir. Kayip vakalarina bagli ölümler de artabilir.

2) Koruma varligi cevre

Cevre büyük ölcüde etkilenmeyecek hatta olumlu sonuclar da ortaya cikabilir. Sadece kullanilan ciftlik hayvanlari zarar görebilir.

Geldik en heyecanli bölüme

3)ekonomi

Is Dünyasi

Bunun tamamini ön görmek zor diye belirtmisler. Fakat 7.5 milyon insanin ölecegi bekleniyor. Yas dagilimina ragmen bircok iscinin ölümü de mümkün. DOgal oalrak isci ölümüne bagli olarak gayrisafi yurtici hasilanin da etkilenecegi ön görülmüs.

Kamu Sektörü

Tibbi malzeme ve eczacilik ürünleri tüketimi nedeniyle ve diger ekonomik etkiler sebebiyle kamu sektörü ciddi maliyetler altina girecek. Bu da vergilere yansiyacak. Saglik bakim maliyetleri, sosyal güvenlik sistemleri ve saglik sigortasi gibi yasal sistemler üzerinde büyük yükm olusacak.

Simdi verilen örnekler, su anki sürecle kiyaslanmayacak kadar kücük olsa da;

Koli basili salgini oldugunda ABD 91–99 yillari arasinda 1.6milyar dolar, Peru kolera salgini sebebiyle 770 milyon dolar ya da hindistan akciger vebasi yüzünden benzer oranda ekonomik zarar ugramis.

ABD’deki salginda 50’Den fazla kisi ölmüs, 5binden fazla kisi enfeksiyon gecirmis.

Ilk etapta insanlarin tepkisi büyük problem yaratmis. 300bin kisi bölgeden kacmis ve bunun yarattigi hasar 1.7 milyar dolar olarak kayitlara gecmis.

Dogal olarak an itibari ile 304bin 774 toplam vaka ve 13bin 49 ölüm ile korona bircok modern yapiyi, sistemi fazlasiyla zorlayacak.

Bir diger örnek de, Sars sonrasi Pekin’de turizm kaybi 1.4 milyar dolar.

Özel sektöre dönersek:

Personelin hastalik izni, ölümü nedeniyle ekonomik performans kaybi, sirketin is gücü kaybi nedeniyle ve artan operayonel bakim, nakliye, lojistik icin ek maliyetler ortaya cikacaktir.

Mallarin tasinmasina iliskin kisitlamalar, diger sirketlerin degisen tüketim ve yatirim davranislari, uluslararasi ticarette resmi kisitlamalar ve havayolu tasimaciliginda kisitlamalar nedneiyle özel sektörde, yine benzer sebeplerden turizmde ciddi sonuclar dogmasi bekleniyor.

Yani salgin sirketleri ciddi sekilde etkieleyek. Iyi planlama ve hazirlik yapilsa bile telafi edilemeyecek hasarlar ortaya cikacak denmis. Hatta dünya capinda üretimin bir süre tamaminin durmasi bile mümkün görülmüs.

Cesitli uluslararasi bagliliklara bakildiginda, Almanya icin, ya da her ülkenin bagliliklari göz önüne alindiginda her ülke icin önem tasiyan bölgelerde yasanacak darbogaz, ithal mal ve hammadde alisverisini ciddi anlamda sarsacak.

Özel hane halki icin

Özel mülkiyetin etkilenmesi beklenmezken, bireylerin is güvenligi sorun olabilir. Is kaybi, calisamama durumu bireysel olarak ciddi sorunlar olusturabilir seklinde raporlanmis.

4) Manevi etki

Bunun ilk maddesi kamu güvenligi ve düzeni

Siddetli hastaligin neden oldugu belirsizlik durumunun, kamu güvenligi ve düzeni üzerinde de etki etmesi bekleniyor.

Fakat bu etkiyi ön görmek zor. Cünkü sosyal medya, basin, iletisim,resmi hamleler gibi farkli parametreler mevcut.

Bu rapordaki senaryoda;

Nüfus dayanisma icinde davranir ve olayin etkilerini anlamaya calisir. Kötü düsüncenin önüne gecmek icin birbirine destek olur. Benzer davranislar gecmiste de kriz anlarinda defalarca görülmüs. Yine de artan belirsizlik; saldirgan duygulari tetikleyebilir ve yetkililere, saglik görevlilerine karsi olumsuz davranislara neden olabilir.

Acikcasi hem Türkiye icin hem de Almanya icin gördügüm kadariyla dayanisma ruhu yerine ciddiye almama mevcut. Bu ciddiyetsizlik süresi arrtikca bircok olumsuzluk da artiyoar. Örnegin market yagmalamak. Fakat öte yandan is ciddilestikce, toplu hareket ve sagduyu da zaman zaman kendini gösteriyor.

Beklenen olumsuz davranislar:

· Hirsizlik. Ilac calmak, dezenfektan calmak gibi

· Yagma ve vandalizm.

· Sahte ilac ticareti. Türkiye’de okudugum kadariyla sahte saglik personeli olarak hirsizliga girisenler de olmus.

· Yetkili makamlara ve saglik kuruluslrina karsi yapilan islemler. Örnegin tibbi bakimda adaletsizlik.

Hedef catismasi yasayan bir kisinin, bu tip eylmleri yapmasi muhtemel. Eczaneyi, marketi yagmalamak, gereginden fazla mal satin almak, birey icin tek yol olarak gözükebilir denmis

Ayrica polis ve otoritelerin söylediklerine uymamak, toplu protesto ve isyan da muhtemel davranis oalrak raporlanmis.

Tüm bunlar tamamen kisisel risk algisina bagli. Uzun sure özgürlükleri kisitlanan bireyler; hastalik riski tasimadigina inaniyorsa bu tip faaliyetler, isyan hareketlerinde bulunabilirler.

Politik etki

Politika en cok etkilenen alan olarak yazilmis. Ilk enfeksiyon dalgasindan sonra;insanlar suclu armaya baslar, sert elestirilerde bulunur ve yöneticileri, olanlardan sorumlu tutar. Buna bagli olarak istifalar, istifa cagrilari artabilir ve daha farkli politik sonuc ortaya cikabilir denmis.

Türkiye’de bu nasil olur kestirmek zor. Istifa kültürü yok, isyan zor is. Tüm suc muhalefete bile bindirilebilir bir anda.

Psikolojik etkiler

Nüfus muhtemel olarak kendini tehdit altinda hisseder. Bu da davranislarinda degisimlere neden olur. Burada yine farkli parametreler söz konusu. Hastalik ile ilgili bilgi, olasi tehlike, sebepler, bireysel ve toplumsal yaklasimlar gibi…

Beklenen degisimler genel olarak sunlar.

· Kalabaliktan kacma

· Toplumsal iletisimden tamamen soyutlanma

· Kalabaliktan kacma

· Ev ve sehir degistirme

· Cagri merkezlerini, acil durum numaralarini aramada artis, yani panik

· Doktor ve hastane ziyaretlerinde artis, sürekli hastalik paranoyasi

· Tüketim aliskanliklarinda degisim

Ayrica, otoritelerin eksik ve yanlis bilgi vermesi sebebiyle hükümete karsi artan güvensizlik hissi.

Kültürel varliklarin zarar görmesi beklense de, kisa sürede beklenmiyor.

Rapora göre Almanya bu tip salginlarin gelismis ülkelerde büyük etkiler birakacagina inanmiyor ve kolaylikla control altina alincagini düsünüyor. Rakamsal olarak pek öyle olamsa da, ulusal bir travma olusur mu zaman gösterecek.

Son olarak Sars’in yayilmasi ile ilgili bir örnek verelim ve bitirelim.

Otelde kalan tek bir hasta, direk temasta bulunmadan 13 kisinin enfekte olmasina sebep olmus.

Otel müsterisi (bu 13 kisiden birisi) 47 hemsire ve doktoru enfekte ederek toplamda 112 kisinin ikincil, 26 kisinin ücüncül vaka olmasina sebebiyet vermis.

Otelin digger müsterisi, Toronto’da baska bir otelde 225 kisiyi hasta etmis. Subattan haziran ortasina kadar bunlarla baglantili 2132 hasta olmus ve süpheli vaka sayisi 23105 e cikmis. Bunun üzerine bu kisilerle direk etkilesimde olan insanlar karantinaya alinmis.

Hong Kong’da tip ogrencileri arasinda da hastalik riski 7 kat artmis. Hastanin 1 metre cevresinde dolacasan herkes direk temasta bulunmayanlar dahil hasta olmus.

Yine enfekte olan ve farkinda olmayan bir hasta, ucakla seyahaet etmis. Ucaktaki 119 kisden 16sinin testi pozitif cikmis. Hastanin 3 sira önündekiler dahi enfekte olmus.

Sars icin rakamlar böyle, Yeni nesil Korana rakamlari cok daha korkunc. O nedenle uyarilara uymanin yaninda, kendinizi de en iyi sekilde koruma altina alin. Her seyi devletten beklemeyin. Hele bizimkinden hic beklemeyin.